‘’Κυκλοτροπικά’’ λέγονται τα καλούπια μου που παράγουν πέτρινα σκυρόδετα δωμάτια τα οποία περιστρέφονται περί το κέντρο βάρους τους και συνθέτουν πέτρινες κατοικίες, σε προχωρημένο στάδιο αποπεράτωσης, με μια καινοφανή τεχνική που χρησιμοποιεί ως κινητήρια δύναμη την ‘’αειφόρο ενέργεια της βαρύτητας’’
- Πρόγονοι του ‘’κυκλοτροπικού’’ είναι ο ‘’περιστρεφόμενος’’ σιδηρότυπος και πολλά χρόνια πριν ο ‘’οριζοντιωμένος’’ σιδηρότυπος, οικογένειες καλουπιών και μεθόδων που κυριάρχησαν στη ζωή μου στα 63 χρόνια της επαγγελματικής μου σταδιοδρομίας και μετρούν από το 1951, έτος που αποφοίτησα από την Αρχιτεκτονική Σχολή του Μετσοβίου Πολυτεχνείου.
Κατά τη δεκαετία του 50 η πατρίδα προσπαθούσε να ανασυγκροτηθεί από την κατοχή. Η οικοδομική δραστηριότητα ήταν μεγάλη κι εγώ, στα πρώτα μου χρόνια, μετά το στρατό, προσπαθώντας να μάθω την οικοδομική τεχνική, προβληματίστηκα και εξακολουθώ να προβληματίζομαι από τον ‘’παράλογο’’ τρόπο που η εν χρήσει οικοδομική προσπαθούσε (προσπαθεί) να επιτελέσει το έργο της οικοδομικής της χώρας.
Ενώ η πρόοδος της τεχνολογίας μετά την κατοχή υπήρξε ραγδαία, η τεχνική της οικοδομικής, για να καλύψει τις ανάγκες του πληθυσμού, παρέμεινε (παραμένει) στάσιμη στα πατροπαράδοτα με μόνη εξαίρεση την γενίκευση της χρήσεως του οπλισμένου σκυροδέματος. Με λίγες λέξεις θα χαρακτηρίσω την εν χρήσει οικοδομική με τη φράση ‘’η δια της κατεδαφίσεως δόμηση’’ και δεν υπερβάλλω.
Μια περιληπτική αφήγηση των επιμέρους φάσεων της οικοδόμησης θα αποδείξει του λόγου το αληθές.
1)Τα ξύλινα καλούπια, η συνηθέστερη τεχνική που χρησιμοποιείται για την κατασκευή του οπλισμένου μπετόν, καρφώνονται και ξεκαρφώνονται τόσες φορές όσους ορόφους έχει η κατασκευή.
2)Οι τοίχοι πληρώσεως, κατά 99% χτίζονται από τούβλα και σαν εργαλείο κατασκευής χρησιμοποιείται το ‘’χέρι’’ με την ίδια διαδικάσια.
Τοποθέτηση λάσπης με το χέρι.
Τοποθέτηση τούβλων με το χέρι.
Ζύγισμα τούβλων με το χέρι.
- Κάθε εξωτερικός τοίχος, για κάθε τετραγωνικό μέτρο θέλει 100 τούβλα.
100 φορές για ένα τετραγωνικό μέτρο εξωτερικού τοίχου πρέπει να γίνει η ίδια διαδικασία, που μόλις περιέγραψα, γιατί διαφορετικά ο τοίχος θα γείρει από τη βαρύτητα. Ο χτίστης αντιμετωπίζει τη βαρύτητα σαν εχθρό και η βαρύτητα του φέρεται ανάλογα. Έτσι η τσέπη του πελάτη αντιμετωπίζει το σπίτι σαν χειροποίητη εργασία.
¬¬3) Το σοβάντισμα, γίνεται σε τρία στάδια :
α) οδηγοί,
β) λάσπωμα
γ) μαρμαροκονία.
Και τα τρία αυτά στάδια κατασκευάζονται ‘’αντίθετα’’ προς το συμπαντικό νόμο της βαρύτητας. Σοβαντίζουμε σε κατακόρυφες επιφάνειες, ο σοβάς υπακούοντας στο νόμο της βαρύτητας θέλει να πέσει κάτω. Ο τεχνίτης δεν θέλει και τον στερεώνει για να μην πέσει, ζουλώντας τον με το μυστρί για να κολλήσει. Όμως η βαρύτητα δεν ξεγελιέται και μεγάλη ποσότητα λάσπης ξεφεύγει και πέφτει.
4) Στις εγκαταστάσεις ύδρευσης και ηλεκτροφωτισμού, μόλις τελειώσει ο σοβαντζής ξεκινάει το γκρέμισμα από τον υδραυλικό και τον ηλεκτρολόγο, για να ανοίξουν αυλάκια στα χτισμένα τούβλα και να τοποθετήσουν τις σωληνώσεις, με κρουστικό κομπρεσέρ.
Όσο η εργασία γίνεται ταχύτερα τόσο η ζημιά από το γκρέμισμα μεγαλύτερη.
Αγαπητέ αναγνώστη,
Άρχισα τη σταδιοδρομία μου παρατηρώντας και με όλα αυτά που έβλεπα κατάλαβα ότι μόνο με τη χρήση μηχανημάτων προηγμένης, για την τότε εποχή, τεχνολογίας θα μπορούσε να βελτιωθεί η οπισθοδρόμηση της οικοδομικής σε σχέση με τις καταστροφές από τον πόλεμο και τους σεισμούς.
Αφού όλα αυτά σχετικά με την βαρύτητα μου έγιναν έμμονη ιδέα, ασχολήθηκα να βρω τρόπους να την προσεταιρισθώ και όχι να την εμποδίσω
Έτσι προέκυψε πρώτα ο ‘’οριζοντιωμένος σιδηρότυπος’’ και προέκυψε από όλες αυτές τις παρατηρήσεις της καθημερινότητας σχετικά με τους σοβάδες, τα γκρεμίσματα και τα τούβλα. Αφορούσε ένα οριζοντιωμένο επίπεδο σιδερένιο καλούπι, ντυμένο με λαμαρίνα, αλειμμένο με ορυκτέλαιο και τοποθετημένο στο έδαφος μπροστά από ένα κατακόρυφο ισχυρό μπετονένιο ικρίωμα στο χώρο παραγωγής τοίχων του εργοστασίου. Το καλούπι γέμιζε συστηματικά με οπλισμένο μπετό, θερμομονωτικά φύλλα διογκωμένης πολυστερίνης, κάσες κουφωμάτων, ηλεκτρικές και υδραυλικές εγκαταστάσεις, τοποθετημένες εύκολα, πριν ριχτεί το μπετόν στην κάτω επιφάνεια του καλουπιού, επάνω στη λαδωμένη λαμαρίνα, σύμφωνα με το πρόγραμμα παραγωγής του σπιτιού που θα κτίζονταν. Ουσιαστικά ήταν ένα καλούπι που κυοφορούσε έναν τοίχο από μπετόν, σύμφωνα με την μελέτη του σπιτιού. Ο τοίχος κάλυπτε σε διαστάσεις ολόκληρη την πλευρά ενός δωματίου. Δύο μέρες μετά την σκυροδέτηση ένας γερανός σήκωνε καλούπι και τοίχο μαζί, για να μην καταπονηθεί από την κάμψη το μπετόν του τοίχου που ήταν ακόμη φρέσκο (φωτ.). Το σήκωνε, δεμένο και κρεμασμένο με συρματόσχοινο από την επάνω πλευρά του καλουπιού, έτσι που το καλούπι να ακουμπάει στο έδαφος. Το ζευγάρι καλούπι και τοίχος με τη βοήθεια του γερανού διέγραφε κυκλική τροχιά, εναπόθετε μόνο τον τοίχο στο ικρίωμα για να συμπληρωθεί η πήξη του μπετόν.
Με αντίστροφη κυκλική τροχιά, αμέσως μετά, ακουμπούσε το οριζοντιωμένο καλούπι στο έδαφος και συνέχιζε με την κατασκευή άλλου τοίχου.
Ήταν μια απλή τεχνική με πολλά πλεονεκτήματα.
Φωτ.76 / Ο οριζοντιομενος σιδηρότυπος μαζί με έναν τοίχο περιστρέφεται με την βοήθεια γερανογέφυρας θα ακουμπήσει επάνω στο ικρίωμα μαζί με άλλους τοίχους που έχουν κατασκευασθεί προηγουμένως
Ο παραγόμενος τοίχος είχε διαμορφωμένα τα ανοίγματα θυρών και παραθύρων, λεία την μια επιφάνεια γιατί το μπετόν ακουμπούσε στη λαδωμένη επιφάνεια της λαμαρίνας.
Το μπετόν έπεφτε και απλώνονταν μόνο του επάνω στη λαμαρίνα καλύπτοντας τους οπλισμούς, τη μόνωση και τις ηλεκτρικές και υδραυλικές εγκαταστάσεις και η επάνω επιφάνεια του τοίχου, μέσα στο καλούπι, οριζοντιωνόταν μόνη της με τη χρήση ενός δονητή βιδωμένου επάνω στο καλούπι που λειτουργούσε ένα λεπτό. Για να γίνεται πέτρινη η κάτω επιφάνεια του τοίχου αρκούσε μια μικρή αύξηση του πάχους του καλουπιού. Οι πέτρες ακουμπούσαν πάνω στη λαμαρίνα
και το μπετόν που έπεφτε μετά, εκτός από τη δημιουργία του τοίχου κόλλαγε και τις πέτρες. Έτσι οι τοίχοι του σπιτιού από την έξω πλευρά, αντί λείοι όπως ο σοβάς, γίνονταν πέτρινοι. Τα πατώματα και οι στέγες παράγονταν με την ίδια τεχνική που περιέγραψα για τους τοίχους και είχαν λεία την κάτω επιφάνεια επειδή ακουμπούσαν στη λαδωμένη λαμαρίνα. Συνέδεαν μετά την τοποθέτησή τους στην οικοδομή τους παραγόμενους τοίχους με τις σιδερένιες αναμονές που περιείχαν, καταργώντας τους ξυλότοπους, τα καρφώματα και τα γκρεμίσματα.
¬¬Έτσι τα κυριότερα μειονεκτήματα της οικοδομικής του 1950 (δυστυχώς και του σήμερα), από τα τούβλα, ξύλινα καλούπια, σοβάδες και γκρεμίσματα, τα θεράπευσε η τεχνική του οριζοντιωμένου σιδηρότυπου, μειώνοντας αποφασιστικά το χρόνο και τη δαπάνη κατασκευής από χειροποίητη (τούβλα) σε μηχανοποιημένη (χρήση καλουπιών και γερανού).
Οι τοίχοι μεταφέρονταν φορτωμένοι όρθιοι στο προς ανέγερση οικόπεδο με ρυμουλκώμενες πλατφόρμες και με ένα γερανό γινόταν η ανέγερση της κατοικίας.
Με αυτή την απλή τεχνική που καταργούσε τα τούβλα, τους άθλιους σοβάδες και τα γκρεμίσματα, εκείνη την εποχή έχτισα εκατοντάδες σπίτια τα οποία ανακαλύπτω και τώρα κρυμμένα ανάμεσα σε καινούρια (φωτ. σπίτια της δεκαετίας του 1960).
ΣΠΙΤΙΑ ΔΕΚΑΕΤΙΑΣ ΤΟΥ ’60 ΣΤΗΝ ΑΤΤΙΚΗ
ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΜΕΝΑ ΜΕ ΤΟΝ ΟΡΙΖΟΝΤΙΟ ΣΙΔΗΡΟΤΥΠΟ
φωτ.77 / Κατοικία
φωτ.78 / Κατοικία
.jpg)
φωτ.79 / Κατοικία
φωτ.80 / Κατοικία
φωτ.81/ Κατοικία
Φωτ.82 / / Κάτοψη κατοικία
Φωτ.83 / Κατοικία
Φωτ.84 / Κατοικία
Φωτ.85 / Κατοικία
Φωτ.86 /Κατοικία
.jpg)
Φωτ.87/Κατοικία
Φωτ.88/Σχολή Θεσσαλονίκης
Φωτ.89./Σχολή Θεσσαλονίκης
Φωτ.90/ Πανεπιστήμιο Καλαμαριά
Φωτ.91/ Κτίριο Στρατού Αυλώνα
Φωτ.92/ Σχολείο στα Τρίκαλα
Φωτ.93/ Κτίριο στα Τρίκαλα
Σ’ αυτή τη δραματική καμπή της πορείας της οικοδομικής τεχνικής, η προσεκτική παρακολούθηση του γίγνεσθαι της καθημερινότητας είχε ήδη σημάνει.
Πριν 15 χρόνια παρατηρούσα τα παιδιά να παίζουν τραμπάλα. Δύο παιδιά καβαλούσαν αντικριστά τις δύο άκρες ενός μαδεριού που στηριζόταν στη μέση του από ένα σιδερένιο άξονα. Το ένα από αυτά μετακινούσε το βάρος του μπρος πίσω μέχρι να οριζοντιωθεί το μαδέρι. Τα πόδια του μόλις που ακουμπούσαν το χώμα. Τότε, το ένα πίεζε τη γη με τα πέλματά του και το μαδέρι διαγράφοντας κυκλική τροχιά σήκωνε το παιδί ψηλά. Είναι ένα παιχνίδι σε όλες τις παιδικές χαρές. Όλοι το ξέρουν. Όμως εμένα εκείνη η εικόνα με καθήλωσε. Μου έδειξε με σαφήνεια τον τρόπο για να αναρτήσω τον οριζοντιωμένο σιδηρότυπο με τον τοίχο μαζί. Αντί να τον πιάνω από την πάνω πλευρά του και να τον σηκώνω με τον γερανό (βλ.φωτ.), να τον στηρίζω, όπως το μαδέρι της τραμπάλας, με έναν άξονα από την μέση του σε δύο συνεχόμενα υποστυλώματα του σκελετού μια οικίας, οπότε θα ισορροπούσε σε οριζόντια θέση και θα μπορούσε να περιστραφεί με μικρή δύναμη που θα το ωθούσε από κάτω, ανάλογη με τη δύναμη που ασκούσαν τα πέλματα του παιδιού στην τραμπάλα. Οπότε, διαγράφοντας κυκλική τροχιά, να βρεθεί σε κατακόρυφη θέση, αρκεί τα στηρίγματα στα υποστυλώματα, που στηρίζουν τον άξονα, να είναι τόσο ψηλά στερεωμένα ώστε η κάτω πλευρά του καλουπιού να μην εμποδίζεται από το έδαφος με την κυκλική τροχιά της περιστροφής. Συγχρόνως και ο τοίχος που κυοφορούσε το καλούπι θα ήταν σε κατακόρυφη θέση. Προχωρώντας στην πειραματική εφαρμογή αυτής της ιδέας φάνηκε αμέσως ότι έπρεπε να κατασκευάζω και να τοποθετώ πρώτα τα φέροντα υποστυλώματα της κατοικίας γιατί τότε θα μπορούσα να πολλαπλασιάσω την σύγχρονη κατασκευή πολλών τοίχων αυξάνοντας βέβαια και τον αριθμό των καλουπιών (φωτ.).
.jpg)
Φωτ. / Τραμπάλα
Το βέβαιο και σημαντικό ήταν ότι δεν χρειαζόμουν ούτε ικρίωμα ούτε γερανό. Δεν χρειαζόμουν ούτε αυτοκίνητο μεταφοράς, ούτε πλατφόρμα φόρτωσης. Τελικά δεν χρειαζόμουν ούτε εργοστάσιο, ούτε προκατασκευή. Χρειαζόταν απλά ο ‘’οριζοντιωμένος’’ σιδηρότυπος να μετατραπεί σε ‘’περιστρεφόμενο’’ και να λειτουργεί με την αειφόρο ενέργεια της βαρύτητας.
.jpg)
Φωτ. / Στη φωτογραφία αυτή φαίνεται ο περιστρεφόμενος σιδηρότυπος με όλες τις επί μέρους κατασκευές (σιδερένιος χαλύβδινος οπλισμός, παραστάδες και υπέρθυρα κουφωμάτων) προ της διάστρωσης του σκυροδέματος. Φαίνεται επίσης ο τρόπος έδρασης των κουζινέτων περιστροφής επάνω στα χαλύβδινα υποστυλώματα.
Όπως βλέπετε η τραμπάλα της καθημερινότητας μου υπέδειξε πώς να αλλάξω απόψεις, μετά από 45 χρόνια συνεχών εφαρμογών και σκέψεων. Σήμερα η επινόηση και στη συνέχεια η εφαρμογή και υλοποίηση των ικανοτήτων του περιστρεφόμενου σιδηρότυπου είναι γεγονός. Είναι συγχρόνως μια πρόκληση που έθεσε σε αμφισβήτηση την ορθότητα της εφαρμοζόμενης οικοδομικής τεχνικής, στη συντριπτική πλειοψηφία των οικοδομικών εφαρμογών.
Ο περιστρεφόμενος σιδηρότυπος σαν οικοδομικό σύστημα ξεπέρασε αλώβητος τα προβλήματα των ξύλινων καλουπιών, κτισιμάτων, σοβάδων και γκρεμισμάτων και πέτυχε γιατί εφαρμόζεται κατευθείαν στο προς ανέγερση οικόπεδο. Διαθέτει ελαφρύ και ευέλικτο καλούπι και μικρό μηχανικό εξοπλισμό. Δεν απαιτεί μεταφορικά μέσα, γερανούς και κυρίως δεν θέλει εργοστάσιο. Το κύριο όμως πλεονέκτημα του είναι ότι προσεταιρίσθηκε τη βαρύτητα σαν δύναμη εφαρμογής και όχι σαν σύνδρομο αναστολής για την κατασκευή των οικοδομών.
.jpg)
Φωτ. / Το καλούπι θα παραμείνει οριζόντιο τον χρόνο που χρειάζεται για να πήξει το μπετόν. Στη συνέχεια με το ίδιο βάρος τους, το καλούπι και ο τοίχος με τη βοήθεια της υδραυλικής μπουκάλας που πρεσσάρεται με το χέρι, περιστρέφονται κατά 90 μοίρες (και ως δια μαγείας) ο τοίχος βρίσκεται από οριζόντια σε κατακόρυφη θέση.
.jpg)
Φωτ. / Το καλούπι απόλυτα κατακορυφωμένο ‘’ακουμπά’’ τον τοίχο στο χαλύβδινο δάπεδο με απόλυτη ακρίβεια. Ένας πέτρινος τοίχος μεγέθους 16m2 τοποθετείται στη θέση του.. χωρίς σκαλωσιές, χωρίς ικριώματα, χωρίς γερανούς, χωρίς εργάτες. Είναι μια πρωτοφανής καινοτομία στο χώρο της οικοδομικής, όπου το ίδιο το βάρος, αντί να δυσχεραίνει, πραγματοποιεί την κατασκευή.
.jpg)
Φωτ. / Ένας μεγάλος αριθμός καλουπιών κατασκευάζει σε μια ημέρα ένα μεγάλο αριθμό ¬¬τοίχων. Για ένα μέσο σπίτι 150m2 απαιτούνται περίπου 25 τεμάχια τοίχων διαφόρων διαστάσεων.
.jpg)
Φωτ. / Στη φωτ. φαίνονται οι αριθμημένοι περιστρεφόμενοι σιδηρότυποι 1, 2 και 3 σε οριζόντια θέση στην φάση του γεμίσματός τους με τα απαραίτητα υλικά. Στους σιδηροτύπους 1 και 2 στην φάση τοποθετήσεως των κουφωμάτων και των λίθων επενδύσεως. Στον σιδηρότυποι 3 στην φάση τοποθετήσεως των μονωτικών πλακών από διογκωμένη πολυστερίνη πάνω στην πρώτη στρώση σκυροδέματος. Θα ακολουθήσει η δεύτερη στρώση σκυροδέματος.
φωτ./ Φαίνονται οι τοίχοι 1,2 και 3 μετά την πήξη του σκυροδέματος και την ταυτόχρονη περιστροφή, τοποθέτηση και ενσωμάτωσή τους, σε προχωρημένο στάδιο αποπεράτωσης, στην κατασκευαζόμενη οικία.
Μια ιδέα που εφαρμόζεται και πετυχαίνει έχει μέσα της το σπέρμα της επέκτασης. Μπορεί να περάσουν τα χρόνια. Η ιδέα είναι μέσα στο κεφάλι και περιμένει. Κάθε μέρα βλέπουμε εκατομμύρια εικόνες.
Ποια είναι άραγε η ευτυχισμένη στιγμή που η εικόνα της καθημερινότητας θα γίνει πραγματικότητα;
Το 2009 είδα πίσω από μια βιτρίνα ζαχαροπλαστείου έναν άντρα να παίρνει από τον πάγκο ένα … χαρτόνι και με κυκλικές κινήσεις των χεριών του να το διπλώνει και να το μετατρέπει ταχύτατα, σαν ταχυδακτυλουργός, σε κουτί. Ένα στέρεο κουτί που άντεξε στη συνέχεια, αναλογικά με το μέγεθός του, τεράστιο βάρος. Άντεξε 12 πάστες.
.jpg)
Φωτ. / Κουτί για πάστες
Έχοντας υποσυνείδητα στο μυαλό μου την εικόνα των κυκλικών τροχιών των περιστρεφόμενων σιδηρότυπων, η εικόνα της κατασκευής του κουτιού με τις πάστες ήταν αποκαλυπτική.
<< Αφού αντέχει το ψιλό χαρτόνι όταν μετά το δίπλωμα γίνεται κουτί, πόσο μάλλον οι μπετονένιοι τοίχοι όταν διπλώσουν και γίνουν δωμάτια; >>
- Πως είναι δυνατόν να συνεχίσης την καθημερινότητα όταν η μοίρα με μια εικόνα, σου αποκαλύπτει τέτοια πρόκληση;
- Έστρεψα όλη την προσπάθεια μου, το χρόνο μου, όλες μου τις γνώσεις, όλη μου την εμπειρία, προσπαθώντας να συνδυάσω τους κύκλους και τις πιθανές φανταστικές τροχιές των τοίχων.
Έπρεπε οι οριζόντιοι και περιστρεφόμενοι σιδηρότυποι να συνδυαστούν διατηρώντας την ελαφρότητα και ευελιξία τους και να αποτελέσουν αναπόσπαστα στοιχεία ενιαίου σχεδιασμού των τοίχων μιας κατοικίας, ώστε συνεργαζόμενοι να συνθέτουν με προδιαγεγραμμένες τροχιές ένα πολυεδρικό στερεό που θα αυτοκατασκευάζεται και συγχρόνως θα αυτοτοποθετείται.
Ένα ολοκληρωμένο τμήμα της κατοικίας δηλαδή.
Αυτή είναι η κεντρική ιδέα του κυκλοτροπικού συστήματος του οποίου την ανέλιξη μπορείτε να παρακολουθήσετε στις επόμενες ενότητες της πειραματικής εφαρμογής του μονώροφου και εν συνεχεία διώροφου κυκλοτροπικού συστήματος.